نقش بازی کودکان در رشد آنها

بازی علاوه بر سرگرمی کنندگی که برای کودک دارد، برای رشد کودک نیز بسیار مهم می باشد. به وسیله بازی کودکان یاد می گیرد که رفتار بزرگسالان را تقلید کند. در حین بازی کردن کودکان فکر کردن، تصور کردن، برقراری ارتباط، انتخاب کردن، ریسک کردن و دیگر مهارت های زندگی را چه بصورت فیزیکی و چه بصورت فعالیت ذهنی را تمرین می کنند. بخاطر انگیزه بخش بودن بازی کودک این آزادی را در خود حس می کند که رفتار ها و عملکرد بزرگسالان را تقلید کند، این امر باعث می شود که کودک مسئولیت پذیری را یاد بگیرد و از نظر ارتباطی و رشد اجتماعی ارتقا می یابد.

بازی کودک باعث شکوفایی استعدادهای نهفته کودکان میشود. همچنین باعث میشود کودک اعتماد به نفس پیدا کرده و با دیگر همبازی های خود رفتار آرام تر و مهربانتر داشته باشد. کودکان معمولا به دلیل بازیگوشی دچار مشکل در یادگیری میشوند. زمانی که یادگیری با بازی کودکان همراه باشد، نه کودک اذیت میشود و نه والدین سر این موضوع کلافه خواهند شد.

سیر تکاملی بازی کودکان

در واقع کودکان قبل از این که با دنیای واقعی ارتباط برقرار کنند، حدودا از دو و نیم سالگی کودک با بازی با لوازم خانه مانند قابمله، ماهی تابه و اسباب بازی ساده شروع به تقلید رفتار بزرگسالان می کند. و کودک شروع به تمرین آشپزی و یا خرید و رانندگی و یا هر رویداد روزمرهه دیگر می کند. این اتفاقات بعد سه سالگی نیز ادامه پیدا می کند اما با این تفاوت که کودکان علاوه بر اشیاء داخل خانه با هر وسیله دیگر و یا حتی در برخی موارد بدون وسیله خاص و تنها با تجسم، می توانند محیط را برای انجام بازی و یا تقلید بزرگسالان محیا کند. با گذشت زمان کودک به دنبال رویدادهای جدید و وسایل جدید می باشد.

در چهار سالگی کودکان در بازی تقریبا به ثبات می رسند، و به نظر می رسد که به فکر استقلال خود هستند و برای خود یک مکان مستقل طلب می کنند. تصاحب یک مکان برای کودک به عنوان یک مکان مانند یک خانه، اتاق، مغازه و یا کشتی و یا حتی ماشین از نشانه های این مرحله است. در این مرحله کودک سعی می کند همانند موش هر چه که بدستش می رسد را در آن مکان انبار کند. در چهار سالگی کودک به صورت خود جوش شروع به ایده پردازی می کند و بازی های خود را بر اساس آن طراحی می کند.

در پنج سالگی کودک توانایی لازم برای ایده پردازی و اجرای آن ایده را پیدا می کند و با ورود به مهد کودک یک دنیای فانتزی برای خود متصور می شود، و در این دنیای فانتزی شروع به بازی های فانتزی و خلاقانه می کند.

در شش سالگی قدرت تجسم و تصور کودک به قدری رشد کرده است که کودک بدون اینکه چیزی را بسازد و یا مشابه قرار دهد، فقط با قدرت تصور با آن ارتباط برقرار کند. چرا که آنها می توانند تصاویر را به وضوح در چشمان خود ببینند. این مرحله را می توان به عنوان بازی تخیلی توصیف کرد، زیرا کودکان اکنون ظرفیت تشکیل یک تصویر درونی به خوبی بیان شده را دارند. در تمام این مراحل بازی نمایشی، کودکان ممکن است به تنهایی یا با دیگران بازی کنند.

بازی های مشارکتی در کودکان

نحوه مشارکت کودکان در بازی های اجتماعی با دیگران در طول سال ها تغییر می کند. کودک یک ساله تمایل دارد به تنهایی بازی کند، در حالی که بازی اجتماعی دو ساله عموماً بازی موازی نامیده می شود که کودکان خردسال در کنار هم بدون تعامل کامل با یکدیگر بازی می کنند. بچه‌ها از بازی با یکدیگر لذت می‌برند، اما عموماً روی یکدیگر سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. فواید مهدکودک در سرگرمی کودکان بسیار زیاد است. تمامی بچه ها از بازی با هم لذت می برند، اما وقتی دور از هم هستند، همدیگر را فراموش می کنند.
بازی اجتماعی کودکان پنج و شش ساله متفاوت است. درهای روابط اجتماعی عمیق تر به روی آنها باز می شود. آنها با هم دوست می شوند و در خانه درباره دوستانشان صحبت می کنند. وقتی از هم دور هستند به دوستانشان فکر می کنند. آنها ممکن است بخواهند تلفنی با آنها تماس بگیرند یا در خانه آنها ملاقات کنند.

انواع بازی ها بر اساس نیاز کودک

بازی کودکانه را می توان  به 4 دسته تقسم کرد و هر کدام از این دسته ها برای رشد و تکامل بخش از سیر تکاملی کودک مفید می باشد. در زیر به بررسی این چهار دسته پرداخته ایم.

فیزیکی : بازی کودک  بخشی جدایی ناپذیر از رشد یک کودک سالم است. فرصت هایی را برای توسعه مهارت های حرکتی بزرگ و کوچک و همچنین هماهنگی، تعادل و توان عضلانی ایجاد می کند. حرکت فعالیت بدنی موجب می شود تا کودکان انرژی آزاد کنند و بدن فیزیکی در حال رشد آنها را به چالش بکشد. کارشناسان دنیای آموزش و پرورش امروز نیز معتقدند که بازی ضروری است.

اجتماعی : کارشناسان می‌دانند که کودکان در موقعیت‌هایی که غیرتهدیدکننده، انعطاف‌پذیر و سرگرم‌کننده هستند، بهتر یاد می‌گیرند. بازی خود انتخابی به کودکانی با علایق مشابه در موقعیت‌هایی می‌پیوندد که می‌توانند در جمع دوستانه و بصورت مستقل شرکت کنند. ایجاد فرصت‌هایی برای بازی کودک می‌تواند استرس را کاهش داده و با ارائه موقعیت‌های امن و قابل قبول برای تعامل، از خشونت جلوگیری کند. در کلاس های ابتدایی کودکی، بیشتر دانش آموزان با همسالان خود مکالمه ای متناسب با سن خود انجام می دهند. علایق مشترک آنها را تشویق می کند که به دیگران توجه کنند، سؤال بپرسند، کمک کنند، پیشنهاد دهند و بازخورد ارائه دهند.

فکری : کودکان زمانی که درگیر بازی های تعاملی باشند، دانش خود را با کودکان دیگر به اشتراک بگذارند بسیار سود می برند. از طریق بازی های خودجوش و خلاقانه با حداقل مداخله معلم، کودکان آزادند تا رشد کنند و درک خود را از مفاهیم آشکار کنند.

عاطفی : در طول بازی کودکانه، کودکان می توانند موقعیت هایی را کنترل کنند که در دنیای واقعی مال آنها نیست. با بررسی احتمالات در موقعیت های بازی، کودکان هنگام برنامه ریزی و تصمیم گیری، اعتماد به نفس و شایستگی خود را نشان می دهند. بازی مکانی را فراهم می کند که در آن کودکان می توانند احساسات خود را در مورد رویدادهای عاطفی دشواری که ممکن است با آنها روبرو شوند، به نمایش بگذارند.

دستاوردهای بازی کودک در هر مرحله

بازی کودکان می تواند مراحلی مانند : قابل مشاهده، انفرادی یا موازی، انجمنی، نمادین و مشارکتی داشته باشد. که هر کدام از این مراحل برای خود دستاوردهای بسیار مهمی برای کودک دارد. هنگامی که کودکان در محیطی سالم هستند، در هر مرحله در سطح رشد خود پیشرفت می کنند.
• بازی بدون مشارکت خود کودکان، با مشاهده دیگران بدون تعامل یاد می گیرند.
• تماشاگر بودن، کودکان با تمرکز به بازی دیگران توجه می کنند. آنها ممکن است در گفتگو شرکت کنند اما در بازی شرکت نمی کنند.
• بازی انفرادی یا مستقل. بچه ها خودشان بدون هیچ علاقه ای به کارهایی که دیگران انجام می دهند بازی می کنند حتی اگر از نظر فیزیکی نزدیک باشند.
• بازی موازی کودکان در کنار دیگران با اشیاء مشابه مانند بلوک بازی می کنند. با این حال، آنها با یکدیگر بازی نمی کنند، بلکه در کنار یکدیگر جداگانه بازی می کنند.
• بازی انجمنی کودکان بدون هدف سازماندهی شده در یک فعالیت بازی مشابه شرکت می کنند. آنها ممکن است بلوک ها یا ابزارهایی را به اشتراک بگذارند اما ساختار یکسانی را نمی سازند.
• بازی تعاونی کودکان سازماندهی شده اند، هدف خاصی دارند و احساس تعلق به یک گروه دارند. این شروع کار گروهی و انجام پروژه هایی است که در آن با هم کار می کنند یا بازی می کنند.

جمع بندی مقاله

نتایج پژوهش ها انجام شده در مورد نقش بازی نشان می دهد که بدون بازی، رشد فیزیکی، اجتماعی، عاطفی و فکری کودکان به خطر می‌افتد. اگر کودکان بدون تخیل و خلاقیت زیاد رشد کنند، ظرفیت ارتباط آنها کاهش می یابد و تمایل آنها به پرخاشگری و خشونت افزایش می یابد. ماهیت انسان تغییر خواهد کرد و بسیاری از مشکلاتی را که در حال حاضر کودکان و جامعه را تحت تأثیر قرار داده است افزایش خواهد داد. اگر روی بازی سرمایه گذاری نکنیم، با افزایش بروز بیماری های جسمی و روانی و همچنین رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت آمیز، خود را در زندان ها و بیمارستان ها سرمایه گذاری بسیار بیشتری خواهیم دید.