دیدن رشد کودک برای یک مادر حس بسیار ناب و لذت بخشی است که یکی از علائم آن با دندان درآوردن کودک همراه است. دندان‌های شیری، دندان‌هایی هستند که در ساختار فک وجود دارند و معمولا از شش ماهگی تا یک سالگی شروع به رویش می‌کنند. بسیاری از کودکان دندان‌های شیری خود را که ۲۰ عدد هستند، تا ۳ سالگی به‌طور کامل در می‌آورند و تا سن ۶-۷ سالگی از آن‌ها برای جویدن غذا استفاده می‌کنند.
سن دندان درآوردن نوزادان یکسان نیست و این موضوع باعث کنجکاوی والدین می‌شود. شاید جالب باشد بدانید که بعضی نوزادان هنگام تولد، یک یا چند دندان در دهان دارند ولی در مقابل، بعضی کودکان حتی در تولد یک سالگی خود، هیچ دندانی در نیاورده‌اند. به همین دلیل والدین به جای نگرانی باید بدانند که روند رشدی هر کودک، متفاوت از دیگری است. و اگر سوالی برایشان پیش آمد با پزشک مربوطه مشورت کنند نه این‌که از دور و اطراف بپرسند.
زمان شروع دندان درآوردن کودک
معمولا کودکان از 3 ماهگی، به دنبال کشف دنیای اطراف خود با دهان هستند که انگار حکم یک جفت چشم را برای آن‌ها دارد. از این ماه رفتارهایی مانند گذاشتن دست‌ها در دهان، افزایش ترشح بزاق و بردن تمامی اشیا در دسترس به سمت دهان، در آن‌ها افزایش می‌یابد. با مشاهده این رفتارها ممکن است والدین فکر کنند نوزادشان دندان در می‌آورد، ولی در بیشتر مواقع این حرکات مربوط به دوره رشد کودک است و با دندان درآوردن ارتباطی ندارد.
به‌طور معمول اولین دندان‌های نوزاد از ۶ ماهگی شروع به رویش می‌کنند. اما همان‌طور که گفته شد، این مورد برای همه آن‌ها یکسان نیست و ممکن است دیرتر و یا زودتر از شش ماهگی دندان دربیاورد که این به معنای وجود اختلال در رشد آن‌ها نیست.
اولین دندان‌های رویشی نوزاد معمولاً دندان‌های پیشین فک پایین هستند. سپس دندان‌های دیگر شروع به رویش می‌کنند و در آخر دندان‌های آسیاب بیرون می‌زنند. وقتی کودک به سن 3 سالگی می‌رسد، تمام دندان‌های شیری او رشد کرده و در مجموع ۲۰ دندان در دهان او وجود دارد. به عبارتی می‌توان گفت کودکان از ۶ ماهگی به بعد تقریباً هر شش ماه یک بار، چهار عدد دندان در می‌آورند.
به‌طور متوسط زمان رویش دندان در نوزادان دختر، کمی زودتر از نوزادان پسر است. هنگامی که کودک به سن چهار سالگی می‌رسد، استخوان‌های فک و صورت شروع به رشد می‌کنند و بین دندان‌های شیری، فاصله ایجاد می‌شود. با این شرایط فضا برای رشد دندان‌های دائمی به وجود می‌آید. معمولا در سنین ۶ تا ۱۲ سالگی دندان‌های شیری کودکان شروع به افتادن می‌کنند و ترکیبی از دندان‌های شیری و دائمی در دهان آن‌ها وجود دارد.
علائم رایج دندان درآوردن کودک
یکی از سوالات پرتکرار و متداولی که همواره والدین می‌پرسند، علائم مربوط به رویش دندان نوزادان است. این قسمت از مقاله بهتر است با دقت مطالعه شود؛ زیرا ممکن است رفتارهایی که نوزادان از ۳ ماهگی به‌خاطر شروع رشد از خود نشان می‌دهند، با علائم رویش دندان اشتباه گرفته شود. هر چند که این علائم از نوزادی به نوزاد دیگر متفاوت است، اما شایع‌ترین علائم دندان درآوردن عبارتند از:
- تب و بی‌قراری کودک
- مشکلات خواب کودک
- بی‌اشتهایی و کاهش وزن
- یبوست یا اسهال
- درد یا خارش در ناحیه گوش
- افزایش آب دهان
- تورم و قرمزی لثه‌ها
همه علائم ذکر شده در قسمت بالا ممکن است در هر نوزادی دیده نشود. دیدن یک یا چند مورد از این موارد، ممکن است نشان دهنده این باشد که کودک شما در آستانه دندان درآوردن قرار دارد.
ترتیب رویش دندان کودک
حال در قسمت زیر، نام و ترتیب رویش دندان‌ها در کودکان را معمولا به صورت زیر است، برایتان آماده کرده‌ایم:
- دندان‌هاي پيشين مرکزي (فک بالا): معمولا در 6 تا 8 ماهگي رويش مي‌کنند و در 6 تا 7 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي پيشين جانبي (فک بالا): معمولا در 9 تا 11 ماهگي روييده و در 7 تا 8 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي نيش (فک بالا): معمولا در 16 تا20 ماهگي روييده و در 10 تا 12 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي آسياب کوچک (فک بالا): معمولا در 16 تا 12 ماهگي روييده و در 9 تا 11 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي آسياب بزرگ (فک بالا): معمولا در 20 تا 30 ماهگي روييده و در 10 تا 12 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي پيشين مرکزي (فک پايين): معمولا در 5 تا 7 ماهگي روييده و در 6 تا 7 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي پيشين جانبي (فک پايين): معمولا در 10 تا 12 ماهگي روييده و در 7 تا 8 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي نيش (فک پايين): معمولا در 16 تا 20 ماهگي روييده و در 9 تا 12 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي آسياب کوچک (فک پايين): معمولا در 16 تا 12 ماهگي روييده و در 9 تا 11 سالگي مي‌ريزند.
- دندان‌هاي آسياب بزرگ (فک پايين): معمولا در 20 تا 30 ماهگي روييده و در 10 تا 12 سالگي مي‌ريزند.
نکات مراقبتی و کاهش درد هنگام دندان درآوردن کودک
دوره دندان درآوردن کودکان یکی از دوران سخت هم برای کودکان و هم والدین آن‌ها است. با شروع رویش دندان‌ها بی‌قراری کودک نیز افزایش می‌یابد اما راهکارهایی وجود دارد که با عمل به آن‌ها می‌توان، شدت کلافگی کودک را به حداقل رساند. یکی از این روش‌ها ماساژ دادن لثه‌های کودک است.
برای این کار والدین باید دست‌های خود را به خوبی شسته و تمیز کرده باشند و سپس با حرکات ملایم شروع به ماساژ دادن لثه‌های او کنند. این روش علاوه بر این‌که کمک می‌کند دندان راحت‌تر رویش کند، احساس ناراحتی در لثه را نیز کاهش می‌دهد. یکی دیگر از این موارد، دادن دندان گیر به کودک است. دندانگیر یکی از لوازم پرکاربرد به‌هنگام دندان درآوردن نوزاد است که در شکل‌ها و سایزهای مختلفی وجود دارد. زمانی که کودکان آن را در دهان خود می‌گذارد با فشار دادن و گاز گرفتن آن، درد کودک کمتر می‌شود.
مراقبت از دندان کودک بعد از رویش
دندان‌های شیری نوزاد بسیار حساس و آسیب پذیر هستند. بنابراین والدین باید توجه کافی به آن‌ها داشته باشند و از همان روزهای اول رویش، به‌طور مرتب تمیز شوند. بی‌توجهی به دندان‌های شیری نوزاد، مشکلات زیادی را در پی دارد و اگر پوسیده شوند راهی به جز خارج کردن آن توسط دندانپزشک نیست.
اگر دندان شیری کودک پیش از زمان مقرر خارج شود، امکان ایجاد تغییراتی در فک وجود دارد که در این صورت احتمال دارد رشد دندان‌های دائمی با مشکل مواجه شده و رویش آن‌ها به شکل منظم نباشد و کج دربیایند. برای جلوگیری از این اتفاق، دندان‌های کودک خود را بعد از غذا و قبل از خواب تمیز کنید. به این صورت که یک حوله یا پارچه مرطوب و نازک را به دور انگشت خود بپیچید، هم قسمت جلویی و هم قسمت پشت دندان‌ها را تمیز کنید.
همچنین تا قبل از دو سالگی، مسواک زدن دندان‌ها بدون خمیر و بعد از دو سالگی مسواک زدن با خمیر دندان ضروری است. البته به‌طور کلی استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید برای کودکان زیر سه سال توصیه نمی‌شود.
سخن پایانی
کودکان معمولا از 6 ماهگی شروع به دندان درآوردن می‌کنند که موجب کلافگی و بی‌قراری آن‌ها می‌شود. این رویش معمولا از فک پایین و دندان‌های جلویی شروع می‌شود که البته در مورد همه کودکان صدق نمی‌کند و اگر غیر از این بود، جای نگرانی نیست. چون عوامل زیادی از جمله ژنتیک در این مورد دخیل هستند.
دندان درآوردن نوزادان با یک سری علائم همراه است که از جمله آن می‌توان به تب، مشکلات خواب، تورم لثه‌ها، بی‌اشتهایی و کاهش وزن و… اشاره کرد. برای کاهش درد ناشی از رویش دندان در کودکان، ماساژ لثه و استفاده از دندان گیر می‌تواند موثر باشد. همچنین رسیدگی به نظافت دندان کودکان نیز برای جلوگیری از پوسیدگی آن‌ها بسیار مهم است و تا زمان رویش دندان‌های دائمی باید آن‌ها را به‌طور مرتب توسط پارچه مرطوب یا مسواک نرم مخصوص کودکان، تمیز کرد.
