پرخاشگری در کودکان یکی از موارد بسیار شایع است که به صورت جسمی، عاطفی و رفتارهای پرتنش بروز میکند. اما والدین باید توجه داشته باشند که این پدیده شایع به یک مسئله جدی تبدیل نشود. هرچند که پرخاشگری یکی از مراحل رشد محسوب میشود، اما عدم توجه به علل ستیزهجویی در کودکان به این قضیه دامن زده و بهقولمعروف کار به جاهای باریک میکشد. با شناخت علل پرخاشگری میتوان به درمان آن اقدام کرد و به شیوه رفتار با کودک پرخاشگر و عصبی آگاه شد.از مهمترین علل پرخاشگری در کودکان میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
عوامل ژنتیکی
خیلی از عادات و رفتارهای ما به عوامل ژنتیکی بستگی دارد. بررسی ها نشان میدهد که بسیاری از کودکان پرخاشگر و عصبی عموما والدین پرخاشگر داشته و ژنتیک بر آن بیتأثیر نیست.
تنش و کنترل شدید در خانواده
در اغلب مواقع والدین یک شیوه نظارتی شدید برای کنترل کردن رفتار کودک در پیش میگیرند. معمولاً تنش و دعواهای مکرر در خانواده بر رفتار کودک اثر کرده و او را به فردی تندخو و ستیزهجو تبدیل میکند. زمانی که پدر و مادر با یکدیگر مشکل داشته و سازگاری با همدیگر ندارند کودکان درگیر شده و به عزتنفس پایین و عدم کنترل خشم دچار میشوند.
خصوصیات فردی
یکی دیگر از عوامل پرخاشگری کودکان به خصوصیات فردی و تجربه زیسته آنان مربوط است. کودکانی که با کمبود مهر و محبت، عدم توجه و دلسوزی مواجه هستند، اغلب نمیتوانند با دیگران ارتباطات عاطفی برقرار کنند. نتیجه چنین کمبودی غلبه خشم و انجام رفتارهای پرخاشگرایانه است.
تماشای بیش از حد تلویزیون
یکی از الگوهای ناکارآمد و بهوجودآورنده پرخاشگری در کودکان تماشای بیش از اندازه تلویزیون است. برخی از والدین به علت مشغلههای کاری و فکری زیاد بهترین راهکار برای مشغول کردن کودک، نشستن پای تلویزیون و تماشای آن میدانند. اصلاً هم برایشان مهم نیست فرزندانشان کدام کارتون یا برنامه را تماشا کنند. این کودکان تحتنفوذ شخصیتبرنامههای تلویزیونی قرار گرفته و روحیه مبارزه طلبی، فتنهانگیزی و پرخاشگری را در خود نهادینه میکنند.
عوامل محیطی
از شرایط دیگری که پرخاشگری کودکان را بیشتر میکند محیط بیرونی است. محل زندگی، همسالان، فقر و محرومیت از عوامل مؤثر در پرخاشگری باشد. البته این به معنا نیست که کودکان طبقات مرفه پرخاشگر یا ستیزهجو نیستند. اما محرومیتهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این رفتار را شدیدتر میکند.
برخورد مناسب با کودکان پرخاشگر
بعد از آشنایی با عوامل پرخاشگری در کودکان نوبت آن رسیده که نحوه صحیح رفتار با آنان را بیاموزید. برای برخورد مناسب با کودکان پرخاشگر لازم است به شیوههای سازنده رفتار درست توجه داشته باشید.
یک روش تربیتی درست داشته باشید
برای مقابله با ستیزهجویی در کودکان یک روش تربیتی برای خود داشته باشید. برای مثال به لحظاتی که کودک دچار خشم شده بادقت نگاه کنید. در آن نکات مهمی را مشاهده خواهید کرد که به وسیله آن نحوه برخورد با عواطف منفی مثل شکست، ناکامی و سرخوردگی را یاد می گیرید.
در هنگام خشم کودکان با آنها گفتوگوی خوبی داشته باشید
یکی از راههای برخورد با پرخاشگری در کودکان این است که زمانی که کودکان عصبانی هستند و به اشکال مختلفی مثل داد زدن، پرتکردن وسایل و سایر موارد آن را بروز می دهند با صبوری و آرامی رفتار کنید. اجازه دهید آرام شوند و سپس علل را جویا شده و با مهربانی با ایشان صحبت کنید.
بر روابط بیرونی کودکان ناظر باشید
بر کسی پوشیده نیست که همسالان و دوستان نزدیک بر رفتار کودک تأثیر داشته و همنشینی با دوستان پرخاشگر، قلدر و عربدهجو، بر روی آنان اثر می کند. با ملایمت و ایجاد یک رابطه دوستانه فرزندان را به خود راغب کرده و بر دوستانشان نظارت کنید. طوری که فرزندانتان آن را کنترل کردن یا دخالت کردن تصور نکنند؛ زیرا با شما لج کرده و مخالفت می کنند.
یک الگوی خوب برای فرزندان خود باشید
شما اولین کسانی هستید که کودکان رفتار کردن را از آنها می آموزند. کودکان از شما تقلید کرده و تحتتأثیر رفتار شما هستند. پرخاشگری در کودکان به شما بستگی دارد. اگر والدین مستبد و عصبانی هستید آنها از شما الگوبرداری کرده و پرخاشگر میشوند.
از کودکان تشکر کنید
شما باید برای انجام رفتارهای خوب ازکودکان تشکر و قدردانی کنید و با دادن پاداش به آنها رفتارهای خوب را تشویق و از پرخاشگری دورشان کنید. با این حال که خشم و پرخاشگری در کودکان وجود داشته و بخشی از مراحل رشدی آنان محسوب میشود؛ اما در برخی اوقات پرخاشگری در کودکان بهشدت وجود داشته و نیاز به درمان دارند. به شیوههای درمانی این رفتار کودکان در مبحث روانشناسی کودک به طور مفصل پرداخته شده است و شما میتوانید با کمک مشاوران و روانشناسان آنها را یاد گرفته و برای کنترل خشم کودکان خود به کار ببرید.
آشنایی با شیوههای درمانی پرخاشگری در کودکان
از راهکاری درمانی مؤثر در کنترل پرخاشگری در کودکان این است که خود را در موقعیت او قرار دهید و از نگاه او به مسائل بنگرید. از خود بپرسید اگر من جای او بودم آیا چنین عکسالعملی نشان میدادم؟ با چنین دیدگاهی حتی میتوانید به این نکته طلایی برسید که همه خطا میکنند. مهم نحوه رفتار صحیح با خطا است. با این بینش صحیح در هنگام خشم کودکان عصبانی نمیشوید و عکسالعمل نامناسب نشان نمیدهید. با این اسلوب هم خشم خود را کنترل کرده هم به کودکان مهار خشم را یاد میدهید. در زمان پرخاشگری کودکان سعی کنید بخشش داشته باشید. این رفتار به کودکان میآموزد خشم یک امر طبیعی بوده و در هنگام خشم بخشیدن بهترین داروست.
برای کودکان شیوههای یادگیری خشم را به حداقل برسانید. برای مثال ساعات تماشای تلویزیون را کمتر کنید. به کودکان بگویید درصورتیکه خشم خود را کنترل نکنند با چه محدودیتهایی مواجه میشوند. همکاری، مسئولیتپذیری و همدلی را به آنها آموزش دهید. شرایط خالی کردن در کودکان را فراهم کنید. با آنها همبازی شده و ساعاتی از زمان خود را برای کودکان اختصاص دهید و با بازیهای کودکانه کنترل خشم را به آنها بیاموزید.
پرخاشگری در کودکان یکروند طبیعی از رشد محسوب میشود، اما زمانی که کودکان نتوانند بر خشم خود غلبه کنند، مسئلهساز شده و برای کودکان تبدیل به یک چالش میشود. از همین رو والدین نسبت به خشم و پرخاشگری کودکان خود باید توجه کرده و به دنبال علل آن باشند. زمانی که علل پرخاشگری در کودکان مشخص شد می توان یک راهکار درمانی و نحوه برخورد صحیح با کودکان پرخاشگر ارائه داد.
سؤالات متداول
شیوههای مختلف برخورد صحیح با کودکان پرخاشگر را نام ببرید.
داشتن یک روش تربیتی درست، داشتن گفتوگوی خوب با کودکان، نظارت بر روابط بیرونی کودکان، قدردانی از کودکان و الگوی مناسب بودن برای کودکان.
علل پرخاشگری در کودکان را نام ببرید؟
عوامل محیطی، ژنتیکی، خصوصیات فردی و تماشای بیش اندازه تلویزیون.
درک شدن کودک توسط خانواده نیز در علل پرخاشگری کودک میتواند تاثیر بگذارد